కశ్మీర్లోని అందమైన పర్యాటక కేంద్రం పహల్గామ్ ఇప్పుడు నిశ్శబ్దంగా మారిపోయింది. ఆరు నెలల క్రితం జరిగిన బైసరన్ మైదాన ఉగ్రదాడి ఇప్పటికీ పర్యాటక రంగాన్ని వదలడం లేదు. పర్యాటకులపై జరిగిన ఆ దాడిలో 26 మంది ప్రాణాలు కోల్పోవడం, దేశవ్యాప్తంగా భయాందోళనలు సృష్టించడంతో కశ్మీర్ టూరిజం ఒక్కసారిగా కూలిపోయింది.
2024లో రికార్డు స్థాయిలో పర్యాటకులు వచ్చిన కశ్మీర్, 2025లో మాత్రం ఆర్థికంగా తీవ్రమైన సంక్షోభంలో పడిపోయింది. ఉగ్రదాడి జరిగిన వెంటనే వేలాది మంది పర్యాటకులు కశ్మీర్ను విడిచి వెళ్లిపోగా, ఆ తర్వాత కొన్ని రోజుల్లోనే 15,000కి పైగా విమానాలు రద్దయ్యాయి. ఆగస్టు నెలలో మాత్రమే సుమారు 13 లక్షల బుకింగ్లు రద్దు కావడం పరిస్థితి ఎంత దారుణంగా ఉందో చూపిస్తోంది.
2025 తొలి ఆరు నెలల్లో కశ్మీర్ను సందర్శించిన పర్యాటకుల సంఖ్య 7,53,856 మాత్రమే కాగా, 2024లో ఇదే కాలంలో 15,65,851 మంది సందర్శించారు. అంటే, పర్యాటకుల రాక 52 శాతం క్షీణించింది. ఇందులో దేశీయ పర్యాటకులే ఎక్కువగా ఉన్నారు – 7,38,537 మంది, విదేశీయులు కేవలం 15,319 మంది మాత్రమే.
పర్యాటకుల రాక తగ్గడంతో హోటళ్లు, క్యాబ్ డ్రైవర్లు, గైడ్లు, హౌస్బోట్ యజమానులు తీవ్రమైన ఇబ్బందులు ఎదుర్కొంటున్నారు. ఒకప్పుడు కిక్కిరిసిపోయే దాల్ సరస్సు ఒడ్డున ఉన్న హోటళ్లు ఇప్పుడు వెలవెలబోతున్నాయి. హోటల్ సన్షైన్ వంటి ప్రీమియం హోటల్ గది అద్దె రూ. 8,000 నుండి రూ. 1,500కు పడిపోయింది. అనేక హోటళ్లలో 95 శాతం గదులు ఖాళీగా ఉన్నాయని హౌస్బోట్ ఓనర్స్ అసోసియేషన్ ఛైర్మన్ మంజూర్ పఖ్టూన్ తెలిపారు.
కశ్మీర్ హోటల్స్ అండ్ రెస్టారెంట్ ఓనర్స్ అసోసియేషన్ అధ్యక్షుడు గౌహర్ మక్బూల్ మీర్ మాట్లాడుతూ, “మా అసోసియేషన్లో 1,200 మంది సభ్యులు ఉన్నారు. పర్యాటకుల రాక గణనీయంగా తగ్గడంతో వేలాది మంది ఉద్యోగాలు కోల్పోయారు. చాలా మంది హోటళ్లు మూసివేశారు” అని తెలిపారు.
ట్రావెల్ ఏజెంట్స్ అసోసియేషన్ ఆఫ్ కశ్మీర్ అధ్యక్షుడు ఫరూక్ ఎ. కుతూ కూడా ఇదే ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తూ, “పరిశ్రమ ప్రస్తుతం వెంటిలేటర్పై ఉంది. గతేడాదితో పోలిస్తే బుకింగ్లు, విచారణలు 80 శాతం పడిపోయాయి, పర్యాటకుల రాక 90 శాతం తగ్గింది. ఈ రంగంలో 70 శాతం ఉద్యోగ నష్టాలు సంభవించాయి” అని వివరించారు.
జమ్మూ కశ్మీర్ రాష్ట్ర స్థూల దేశీయోత్పత్తిలో (GSDP) పర్యాటక రంగం వాటా సుమారు 5 శాతం (దాదాపు రూ. 10,000 కోట్లు). కాబట్టి ఈ రంగం కుదేలవడం రాష్ట్ర ఆర్థిక వ్యవస్థకే ప్రమాదకరమని నిపుణులు హెచ్చరిస్తున్నారు.
ప్రస్తుతం పర్యాటక సంఘాలు ప్రధానమంత్రి కార్యాలయం (PMO) నేరుగా జోక్యం చేసుకోవాలని విజ్ఞప్తి చేస్తున్నాయి. భద్రతా వాతావరణం, విశ్వాసం పునరుద్ధరించడమే కాకుండా, అంతర్జాతీయ స్థాయిలో కశ్మీర్ టూరిజం మీద నమ్మకం పెంచే చర్యలు తీసుకుంటేనే ఈ సంక్షోభం నుంచి బయటపడగలమని రంగ నిపుణులు అభిప్రాయపడుతున్నారు.