ఆమె చేతిలో ఒకవైపు ఏకే-47 తుపాకీ, మరోవైపు వాక్‌టాకీ, గడియారం, ముదురు ఆకుపచ్చ యూనిఫార్మ్… ఇది శంభాల దేవి యువ సమయానికి చెందిన ఒక ఫోటో. ఇది 25 ఏళ్ల క్రితం తీసిన చిత్రం. అప్పటికి ఆమె ఒక మహిళా మావోయిస్టు కమాండర్‌గా ఎదిగారు — సాయుధ విప్లవ ఉద్యమంలో అత్యున్నత స్థానంలోకి చేరిన తొలి మహిళల్లో ఒకరు.
ఆ ఫోటోను చూపిస్తుండగా ఆమె కన్నుల్లో ఒక వెలుగు, ఆత్మవిశ్వాసం కనిపించింది. ఉద్యమంలో ఆమె అనేక పేర్లతో పిలవబడ్డారు. ప్రారంభంలో “వట్టి అదిమే”, తర్వాత ఉద్యమంలో “దేవక్క”, ఆఖరికి ప్రజల ముందు “శంభాల దేవి”గా పరిచయం. ఉద్యమంలో ఆమె ప్రస్థానం రహస్యంగా సాగినా, ఆమె పాత్ర గాఢంగా మిగిలింది.
2014లో శంభాల దేవి ఆయుధాల్ని వదిలి ప్రభుత్వానికి లొంగిపోయారు. జీవితం తిరుగుబాటు నుంచి సమాధానానికి వంపు తీసుకుంది. ఇప్పుడు ఆమె ఒక సాధారణ గ్రామీణ మహిళ. తానూ కట్టుకున్న చీరను తడవకుండా పైకి అట్టుకొని బట్టలు ఉతుకుతుండగా మేము ఆమెను కలిశాం. టీ వేశి మాతో మాట్లాడేందుకు ఆహ్వానించారు. అనంతరం కొడవలి తీసుకుని తన పొలానికి వెళ్లారు — ఒక మావోయిస్టు కమాండర్ నుంచి ఒక రైతు మహిళగా ఆమె మార్పు ముక్త కంఠంతో పలకరించకుండా ఉండలేం.
ఆమె వయసు ఇప్పుడు 50. ఆమె భర్త రవీందర్ కూడా ఉద్యమంలో ప్రముఖ స్థానం కలవారు. ఆయన గురించి వీడియోలు, ఫోటోలు చాలా ఉన్నాయి. కానీ దేవి గురించి చాలా తక్కువ సమాచారం అందుబాటులో ఉంది. ఆమె చరిత్ర మూలల్లో మిగిలిపోయింది. ఉద్యమాలు పురుషుల ఆధిక్యతతో నిండిపోయినప్పుడు మహిళల పోరాటాలు మరుగున పడతాయి — దేవి కథ కూడా అటువంటి ఒక ఉదాహరణ.
తన జీవితంలో జరిగిన పరిణామాలు, పోరాటాలు, ఆశలు, భయాలు అన్నింటినీ మొదటగా బయటపెట్టడానికి ఆమె మొహమాటపడ్డారు. కానీ చివరికి మాతో తన ఊరిలో సమావేశమై మాట్లాడేందుకు అంగీకరించారు. ఈ సంభాషణలో ఆమె అందించిన ప్రతి మాట ఆమె అనుభవాల బరువుతో నిండినదిగా అనిపించింది.
ఈ కథ ఒక మహిళా మావోయిస్టు నాయకురాలి ప్రస్థానం మాత్రమే కాదు. ఇది తిరుగుబాటు నుంచి మార్పు వరకు సాగిన ఒక జీవితయానం. ఇది ఒక రహస్య గాథ కాదు — ఇది మాట్లాడాల్సిన కథ. శంభాల దేవి జీవితం ద్వారా మనకు సమాజంలోని అనేక పార్శ్వాలు, రాజకీయం, లైంగిక సమానత్వం, గాంధీ వాదం మరియు విప్లవ వాదం మధ్య తేడా గురించి లోతుగా అర్థమవుతుంది.
ఈ కథ ద్వారా మనం తెలుసుకోవలసిన ముఖ్యమైన విషయం ఏమిటంటే – ఒక తుపాకీ వదిలి పొలానికి కోడవలి పట్టుకున్న మహిళ… ఆమెను తిరుగుబాటుదారిగా చూడాలా? లేక పునరావాసానికి మోడల్‌గా?
పెద్దగా పట్టించుకోని విప్లవ వీర మహిళ కథ… ఇప్పుడు చెప్పబడుతోంది.
